‘De sector is verantwoordelijk voor zo’n zeven procent van de CO2-uitstoot’

Hoeveel afval er op een dag doorheen gaat bij de IC van het Erasmus MC, viel pas echt op in de covid-periode. Daarom wilden hoofd IC Diederik Gommers en IC-apotheker Nicole Hunfeld onderzoeken hoe het anders en vooral beter kan. ‘Je zag het medisch personeel de hele dag door met van die grote vuilniszakken vol afval in en uit lopen’, vertelt Diederik. ‘Dat voelde zo slecht.’ Bewustwording die leidde tot het project The Green Intensive Care, waarin de mogelijkheden worden verkend van een circulaire en duurzame IC. Met als streven een IC zonder afval en met herbruikbare grondstoffen. ‘We lieten een analyse uitvoeren om te achterhalen hoe vervuilend onze IC is. Toen dat rapport er lag, schreven we er een wetenschappelijke publicatie over. Omdat de analyse de medische afvalstromen zichtbaar maakt, werd de urgentie vervolgens ook in de rest van de organisatie gevoeld. Toen covid een beetje was gaan liggen, vond de raad van bestuur dat we deze handschoen moesten oppakken.’

Niet recyclebare materialen

De analyse brengt in kaart hoeveel materialen en grondstoffen de IC gebruikt en wat de impact daarvan is op het milieu. ‘De IC gebruikt per dag per patiënt onder andere 108 wegwerphandschoenen, 57 gaasjes en 34 infuuszakken’, illustreert Nicole. ‘Door dit zichtbaar te maken met mooie plaatjes en grafieken, kon iedereen direct zien wat het probleem is.’ De analyse maakte ook inzichtelijk uit welke grondstoffen en materialen de medicatie en producten als pleisters en naalden bestaan. Zo bevat een incontinentiematje, waarvan er dagelijks acht per IC-patiënt doorheen gaan, verschillende plastics en houtsnippers. ‘Die materialen kun je niet scheiden en zo’n matje is daarom niet recyclebaar’, vervolgt Nicole. ‘We kunnen niet anders doen dan de gebruikte matjes weggooien. Datzelfde geldt voor de wegwerphandschoenen, gemaakt van nitril. Maar ook de plastic jassen en al het andere beschermingsmateriaal dat we tijdens covid moesten dragen. Nu we weten welke producten er in ons afval zitten en welke daarvan het meest schadelijk zijn voor het milieu, zijn we met de TU Delft gaan onderzoeken wat er nodig is om dat te veranderen in de keten. En welke milieuvriendelijke alternatieven er zijn voor de materialen die wij gebruiken.’

Te veel materialen

De afgelopen jaren is sterk ingezet op het voorkomen van infecties, waardoor er te veel spullen worden gebruikt. ‘Alles was gericht op steriliteit en het voorkomen van infecties’, stelt Diederik. ‘We stelden ons nooit de vraag of we daar niet in aan het doorschieten waren. En wat het effect van al die verpakte materialen is op duurzaamheid. Nu vragen we ons af bij alle producten die we in onze handen nemen, waarom het zo verpakt is. Neem nu een zak waarmee we patiënten dialyseren. Daar zit een plastic zak omheen en dat zit dan weer in een doos. Als zorgsector produceren we in Nederland 300.000 ton afval per jaar. Dat gaat zo de verbrandingsoven in, omdat ziekenhuizen wettelijk gezien geen afval mogen scheiden. Daarnaast is de sector verantwoordelijk voor zo’n zeven procent van de CO2-uitstoot. Alle ziekenhuizen in Nederland zijn net zo vervuilend als Tata Steel. Alles bij elkaar was dit voor ons een aha-erlebnis en de overtuiging groeide dat duurzaamheid ook een onderdeel van de zorg moet zijn.’

Green Teams

Met een aandeel van ca. zeven procent in de landelijke CO2-uitstoot heeft de zorgsector eigenlijk een negatieve invloed op de gezondheid van mensen. ‘Dat is heel tegenstrijdig’, erkent Diederik, ‘maar wel waar. Ons afval bijvoorbeeld gaat naar de verbrandingsoven, we gebruiken nog geen groene stroom en veel patiënten en medewerkers komen met een auto op fossiele brandstof naar het ziekenhuis. We kunnen dus al iets aan de gezondheid van mensen bijdragen door minder vervuilend te zijn. Voor jonge artsen en verpleegkundigen is dat steeds meer een vanzelfsprekendheid. Zo hebben we nu al meer dan dertig Green Teams in huis. Daarin denken medewerkers van alle afdelingen mee over wat we samen kunnen doen aan verduurzaming. Daarmee hopen we het Erasmus MC ook goed op de kaart te zetten en jonge mensen aan te trekken om in de zorg te komen werken.’

Mooie samenwerkingen

In 2021 won Nicole de Sustainability Award voor het project The Green Intensive Care. De award is een prijs van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en bedoeld voor initiatieven die bijdragen aan o.a. het inbedden van duurzaamheid in het DNA van de organisatie. ‘Daar zijn heel veel reacties op gekomen, waarna er mooie samenwerkingen zijn ontstaan’, blikt zij terug. ‘Met economen en inkopers van de EUR bijvoorbeeld en startups van de TU Delft. Die brengen we allemaal bij elkaar in een groot consortium om te kijken of we duurzaamheid samen kunnen versnellen. Er zit veel leuke energie in. Iedereen heeft hetzelfde doel en wil graag meedenken. Als een van de eerste gemeenten in Nederland heeft Rotterdam de Klimaattafel Gezondheidszorg gevormd. Daarin bundelen de Rotterdamse ziekenhuizen hun krachten om hun CO2-uitstoot en de milieuvervuiling fors te verminderen. Behalve naar een aanpak van verspilling van grondstoffen kijken we ook naar de inkoop van duurzame materialen en energie. Je moet groot zijn om dit goed aan te pakken, om producenten, leveranciers en beleidsmakers mee te krijgen.’

Positiviteit

Volgens Diederik is lang nagedacht over een groene IC en verduurzaming van de zorg als geheel. ‘We maken kleine stapjes, maar het onderwerp is heel erg verweven met wat we doen. Het zit in zorg, in gezondheid, in jonge mensen aantrekken. Dit hadden we ook even nodig na covid. We worden er blij van om erover te vertellen, we lachen samen en het helpt ook om de positiviteit er weer in te krijgen. Studenten zijn welkom met ideeën en daar komen heel leuke experimenten uit voort. Het is een mooie kruisbestuiving, waar we met z’n allen heel veel energie van krijgen.’

Dit artikel maakt deel uit van het magazine ‘Rotterdam Circulair’, geproduceerd door de samenwerkende partijen van de Rotterdamse merkalliantie ‘Rotterdam. Make It Happen.’ De verhalen uit dit magazine worden vanaf medio februari 2023 wekelijks gepubliceerd op de websites van diverse merkalliantie partners. Meer weten? Check www.rotterdammakeithappen.nl. Hebben de verhalen je geïnspireerd en wil jij bijdragen aan de ontwikkeling van de circulaire Rotterdamse economie? Stuur ons een e-mail bericht. We verbinden je graag met de juiste personen en organisaties.

Foto bij dit artikel: Lennaert Ruinen